BookStation

 Το ότι σήμερα παραδεχόμαστε πως οι άνθρωποι «αλλάζουν», «εξελίσσονται», «προσαρμόζονται σε διαρκώς νέα δεδομένα και πρότυπα», πως για να φτάσουμε στο εκάστοτε «σήμερα» έπρεπε να περάσουν χιλιάδες «χθες» δεν σημαίνει πως ήταν πάντα έτσι τα πράγματα. Στις μέρες μας είμαστε πλέον οπλισμένοι με τη γνώση ότι τα αισθήματα, οι εν γένει αντιλήψεις και η όλη βιοτική πείρα των ανθρώπων του χθες μας γνωστοποιούνται μέσω των ποικίλων θεσμών που συνιστούν τις μαρτυρίες του πολιτισμού τους.

Τίποτα από όλα αυτά δεν γινόταν δεκτό πριν από τον Τζανμπατίστα Βίκο και το μνημειώδες έργο του Η Νέα επιστημονική γνώση.  

«Μυστικοσύμβουλος των Διαφωτιστών», «πατέρας της εθνολογίας», «πρωτοπόρος της φιλοσοφίας της ιστορίας», «εισηγητής της θεωρίας της ανακύκλωσης της ιστορίας», φιλόσοφος, φιλόλογος, ρήτορας, ιστορικός, νομικός, o Tζανμπατίστα Βίκο εντυπωσίασε, μελετήθηκε, επηρέασε προσωπικότητες όπως ο Ρουσώ, ο Ντιντερό, ο Γκαίτε, ο Κόλεριτζ, ο Μπενεντέτο Κρότσε, ο Χάμπερμας, ο Χορχάιμερ, ο Τζόυς. 

Το έργο του 

Στη Νέα Επιστημονική Γνώση του ο Βίκο εισηγείται τη θεωρία της ανακύκλωσης της ιστορίας και την αιώνια ιδεϊκή ιστορία που βασίζεται στην αδιατάρακτη αλληλουχία των ρευμάτων και των αναρρευμάτων (corsi e recorsi), όπως αποτυπώνονται στους θείους, στους ηρωικούς και στους ανθρώπειους θεσμούς. 

Η εξέλιξη της ανθρωπότητας ακολουθεί, σύμφωνα με τον Βίκο, με γεωμετρική συνέπεια, συγκεκριμένους νόμους, τους οποίους μαθαίνουμε παρακολουθώντας, με πνεύμα επιστημονικό, την πορεία της από τις απαρχές της στον ρου των αιώνων.

Κάθε εποχή σημαδεύεται από κοινωνικά και πολιτικά χαρακτηριστικά που μπορούμε να διακρίνουμε ξεκινώντας από τη μελέτη της εκάστοτε γλώσσας, της σύγχρονής της ρητορικής και της ετυμολογίας των λέξεων. Παρατηρώντας ότι όλες αυτές οι εποχές απαντώνται σε όλους ανεξαιρέτως τους λαούς, ο Βίκο καταλήγει να συνθέσει στο έργο του μιαν αιώνια ιδεϊκή ιστορία των εθνών.

Το βιβλίο αυτό του 1744, που μέσα του υπάρχουν πολλές από τις πιο μοντέρνες θεωρίες πριν ακόμα ανακαλυφθούν, διέλυσε όλες τις κενοδοξίες που έτρεφε η μέχρι την εποχή του συγγραφέα λογιοσύνη και έριξε άπλετο φως στην πορεία των λαών από την εποχή της αγελαίας περιπλάνησής τους έως και τη σύγχρονη εποχή.  

Η ζωή του 

Ο Τζανμπατίστα Βίκο γεννήθηκε στις 23 Ιουνίου 1668 στη Νάπολη, που τότε βρισκόταν υπό ισπανική κυριαρχία. Πάμπτωχο παιδί μιας πολυμελούς οικογένειας της χαμηλότερης κοινωνικής είχε την τύχη να διδαχθεί από εκλεκτούς Ιησουίτες δασκάλους και να φοιτήσει στο εξαίρετο πανεπιστήμιο της πόλης. Αποφοίτησε, το 1694, με τον τίτλο του διδάκτορος του Κανονικού και Αστικού Δικαίου. Εργάστηκε σκληρά ως ιδιωτικός δάσκαλος για να έχει τα προς το ζην ο ίδιος, η σύζυγος και τα οκτώ παιδιά τους. Ποτέ δεν απέκτησε οικονομική άνεση, η υγεία του ήταν πάντα κακή, και, ακόμα κι όταν κατάφερε να γίνει πανεπιστημιακός καθηγητής και να αποκτήσει την έδρα της Ρητορικής παρέμεινε, όπως ο ίδιος λέει στην αυτοβιογραφία του, «κατ' ουσίαν άγνωστος». Πέθανε στις 23 Ιανουαρίου του 1744 και μόνο αρκετά χρόνια αργότερα έγινε γνωστός, αρχικά στην Ιταλία, από διανοητές της περιωπής του Φραντσέσκο ντε Σάνκτις, του Μπενεντέττο Κρότσε, του Φερντινάντο Γκαλιάνι, και πολύ αργότερα σε όλη την Ευρώπη. 

Διαχρονικά δημοφιλής 

-         Ο Γκαίτε διάβασε τη Νέα επιστημονική γνώση το 1789. Την ίδια χρονιά, σε άρθρο του εξηγεί πως το βιβλίο παρέλαβε από έναν Ιταλό θαυμαστή του «σαν κάτι ιερό», μιλά για τη «σοφία» του Βίκο, για τη «διορατικότητά», για «στοχασμούς για τη ζωή και το μέλλον» που πρέπει να γίνουν γνωστοί σε όλους και πιέζει για τη μετάφραση του έργου στα γερμανικά.

-         Ο Κόλεριτζ πρωτοδιάβασε τη   Νέα επιστημονική γνώση το 1825 και συνέχισε να αναφέρεται σε αυτό σε όλη του τη ζωή και σε έργα του όπως το Aids to Reflection και στη μελέτη του για τους Έλληνες ποιητές.

-         «Ο δικός μου Προμηθέας είναι ο Βίκο» έγραφε το 1827 ο Γάλλος ιστορικός Ζυλ Μισλέ.

-         Ο Καρλ Μαρξ αναφέρει μόνο μια φορά το όνομα του Βίκο. Θεωρείται, όμως, πως η σκέψη των δυο τους βάδιζε παράλληλα και το μόνο σημείο που διαφοροποιούνται ριζικά είναι το θέμα της θρησκείας. 

-         Στο  Finnegans Wake ο τρόπος με τον οποίο κοιτά ο Τζέιμς Τζόυς, την ιστορία είναι, κατά γενική ομολογία βαθύτατα επηρεασμένος από τον Βίκο.

-         «Ο Βίκο αντιπροσωπεύει ένα εναλλακτικό μοντέλο σκέψης, το οποίο θεωρώ εξαιρετικά σημαντικό»: Μια από τις πολλές αναφορές στον Βίκο που περιλαμβάνονται στον Οριενταλισμό του Έντουαρντ Σαΐντ. 

Η έκδοση 

Το έργο μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά και υπογράφεται από τον Γιώργο Κεντρωτή, που κυριολεκτικώς επιτέλεσε άθλο. Η εμπεριστατωμένη εισαγωγή του, ο εξαντλητικός υπομνηματισμός του μεταφράσματος με υποσελίδιες σημειώσεις, οι πλήρεις πίνακες τόσο ονομάτων και όρων, όσο και αρχαιοελληνικών, λατινικών και βιβλικών χωρίων συμβάλλουν στην απρόσκοπτη μελέτη του πονήματος αυτού που κατέχει κεντρική θέση στην ιστορία των ιδεών.

Το βιβλίο, που είναι και κομψοτέχνημα τυπογραφικής τέχνης, απευθύνεται σε ερευνητές και φοιτητές της Φιλοσοφίας, της Φιλολογίας (ιδίως της Γλωσσολογίας), της Ιστορίας, της Νομικής και των Πολιτικών Επιστημών, αλλά και σε κάθε απαιτητικό αναγνώστη.