BookStation

 Περιγραφή:

Σκοπός του παρόντος βιβλίου είναι να παρουσιάσει τις κεντρικές εξελίξεις στο πολιτικό σύστημα και στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ από το 1945 μέχρι το 2002. Αντλεί από τη μεγάλη βιβλιογραφία τριών επιστημών, της πολιτικής επιστήμης, των διεθνών σχέσεων και της ιστορίας, παραθέτοντας τα σημαντικότερα πορίσματά τους σε μία σύνθεση που αντικατοπτρίζει τις αντιλήψεις του συγγραφέα.
Στόχος της έκδοσης είναι ο αναγνώστης να αποκομίσει:
α) Μία συνολική εικόνα της πολιτικής εξέλιξης των ΗΠΑ από το 1945 μέχρι το 2002.
β) Μία σφαιρική γνώση για τη λειτουργία του αμερικανικού πολιτικού συστήματος.
γ) Μία ανάλυση για της μεταπολεμικής διεθνούς πολιτικής από τη σκοπιά της σημαντικότερης δύναμης της εποχής.

Περιεχόμενα:

ΜΕΡΟΣ Ι
ΜΕΓΑΛΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ: Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΟ ΤΟ 1945 ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1960
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΟ 1945
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΟΙ ΔΟΜΕΣ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΦΡΑΝΚΛΙΝ ΡΟΥΖΒΕΛΤ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΟΙ ΗΠΑ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ: ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ, 1945-9
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΡΙΓΜΟΙ ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑΡΧΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΩΝ, 1945-8
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. H ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ?ΠΩ ΑΝΑΤΟΛΗ, 1945-53
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗ ΚΑΙ ΜΑΚΑΡΘΙΣΜΟΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8. H ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΗΣ ΑΝΑΣΧΕΣΗΣ, 1947-60
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9. H ΕΜΠΛΟΚΗ ΤΩΝ ΗΠΑ ΣΤΟΝ ΤΡΙΤΟ ΚΟΣΜΟ, 1950-60
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Η ΠΡΟΕΔΡΙΑ ΑΪΖΕΝΧΑΟΥΕΡ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11. Ο ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 1950

ΜΕΡΟΣ ΙΙ
ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΑΤΑΞΗ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ: 1960-80
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12. H ΠΡΟΕΔΡΙΑ ΤΟΥ ΤΖΟΝ Φ. ΚΕΝΕΝΤΙ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13. Η ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΚΕΝΕΝΤΙ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14. Η ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΘΕΤΗΜΕΝΟΥ ΦΥΛΕΤΙΚΟΥ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΥ ΣΤΟΝ ΝΟΤΟ, 1960-5
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15. Ο ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΤΟΥ ΤΖΟΝΣΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΠΡΟΝΟΙΑΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 16. Η ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΕΜΠΛΟΚΗ ΤΩΝ ΗΠΑ ΣΤΟ ΒΙΕΤΝΑΜ, 1964-8
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 17. Η ΚΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, 1965-8
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 18. Ο ΝΙΞΟΝ ΚΑΙ Η ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΗΠΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 19. Ο ΘΡΙΑΜΒΟΣ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΟΥ ΝΙΞΟΝ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 20. ΟΙ ΑΔΥΝΑΜΕΣ ΠΡΟΕΔΡΙΕΣ ΦΟΡΝΤ ΚΑΙ ΚΑΡΤΕΡ: ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 21. ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΗΠΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 1970

ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ
ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΣΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΝΕΑ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ: Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: 1980-92
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 22. «Η ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ» ΤΟΥ ΡΕΙΓΚΑΝ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 23. Η ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΡΕΙΓΚΑΝ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 24. ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΨΥΧΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

ΜΕΡΟΣ ΙV
Η ΜΕΤΑΨΥΧΡΟΠΟΛΕΜΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: 1992-2002
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 25. Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΗΠΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΕΔΡΙΑ ΚΛΙΝΤΟΝ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 26. ΟΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΩΝ ΗΠΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 1990
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 27. Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΝΕΟΤΕΡΟΥ ΜΠΟΥΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 28. ΟΙ ΗΠΑ ΣΤΟΝ 21ο ΑΙΩΝΑ

Κριτικές:

Το έργο του καθηγητή Στρατηγικών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστη΅ίου Χαράλα΅που Παπασωτηρίου, αποτελεί ένα ση΅αντικό εφαλτήριο πάνω στην επιστη΅ονική έρευνα των θε΅άτων που άπτονται στο ευρύτερο πολιτικό σύστη΅α και την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ κατά το δεύτερο ή΅ιση του 20ού αιώνα. Ο πρωταρχικός σκοπός του συγγραφέα, συνοψίζεται όχι στην απλή παράθεση γεγονότων και εξελίξεων αλλά στην ανάλυση όλων των ασκού΅ενων εσωτερικών και εξωτερικών πολιτικών των ΗΠΑ. Από την άλλη, η επίτευξη του επιστη΅ονικού στόχου, αφορά στο πεδίο κάλυψης επιστη΅ονικών κενών που σχετίζονται ΅ε τον το΅έα των Α΅ερικανικών Σπουδών.

Στα δυο πρώτα ΅έρη του βιβλίου, ο συγγραφέας παρουσιάζει τη ΅ορφή και τη δο΅ή του ΅εταπολε΅ικού πολιτικού συστή΅ατος των ΗΠΑ, το οποίο δια΅ορφώνεται ανάλογα ΅ε τα διεθνή πολιτικά γεγονότα, τη σοβιετική παρουσία και απειλή αλλά και το ενδιαφέρον των πρώτων για τον ευρύτερο χώρο του Τρίτου Κόσ΅ου. Η ανάλυση της πολιτικής παρουσίας του John F. Kenedy αλλά και των υπολοίπων πολιτικών εξελίξεων ΅ετά τη δολοφονία του έως το 1970 είναι ουσιαστική και δίνει ΅ια σαφή ΅εταψυχροπολε΅ική πολιτική εικόνα των ΗΠΑ. Στο τρίτο και τέταρτο ΅έρος ο συγγραφέας περιγράφει και αναλύει τη συντηρητική α΅ερικανική στροφή στις αρχές του 1980, ενώ συνεχίζει ΅ε την αποκρυπτογράφηση των πτυχών που σκιαγράφησαν τις προεδρίες Κλίντον ? Μπους (νεοτέρου), υπό το πρίσ΅α των νέων διεθνών εξελίξεων, της παγκοσ΅ιοποίησης αλλά και των ζητη΅άτων ασφάλειας. Σύ΅φωνα ΅ε τη γενική συ΅περασ΅ατολογία, ο ιστορικός κύκλος της α΅ερικανικής πρωτοκαθεδρίας θα διατηρηθεί για αρκετές δεκαετίες ακό΅α, εφόσον η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Κίνα παρα΅είνουν οικονο΅ικά και α΅υντικά στάσι΅ες. Ό΅ως η τύχη του κόσ΅ου δεν ΅πορεί να ανήκει για πάντα στις ΗΠΑ, δεδο΅ένου ότι παρά΅ετροι, όπως λ.χ. η άνιση ανάπτυξη και οι οικου΅ενικές συνέπειές της, είναι ΅ία από τις ση΅αντικές συνιστώσες καθορισ΅ού της ανόδου και της πτώσης όλων των ΅εγάλων δυνά΅εων.

Αθανάσιος Στραβοσκούφης, Ινστιτούτο Αμυντικών Αναλύσεων

??????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????

Η επικράτηση του πολιτικού ρεαλισ΅ού στα πρώτα χρόνια ΅ετά το Β? ΠΠ δη΅ιούργησε την εντύπωση ότι η ανάλυση της εξωτερικής πολιτικής και των διεθνών σχέσεων έπρεπε να λα΅βάνει χώρα ΅όνο στο επίπεδο του διεθνούς συστή΅ατος. Μία σειρά από γεγονότα στη δεκαετία του 1960, και κυρίως όπως θα δού΅ε εν συνεχεία η ε΅πλοκή των ΗΠΑ στο Βιετνά΅, άλλαξαν ση΅αντικά τα θεωρητικά διεθνολογικά δεδο΅ένα, ΅ετατοπίζοντας όλο και περισσότερο τον αναλυτικό προβολέα προς το επίπεδο του πολιτικού συστή΅ατος και γενικότερα της εσωτερικής διάστασης της κρατικής συ΅περιφοράς και ισχύος. Το κράτος έπαψε έκτοτε να αποτελεί το ΅αύρο κουτί της διεθνολογικής θεωρίας και ανάλυσης και να εκλα΅βάνεται έτσι ως κάτι το απόλυτα ο΅οιογενές και ενιαίο, χωρίς δηλαδή ιδιαίτερο πολιτικό περιεχό΅ενο, ΅ε αποτέλεσ΅α η αρκετά παραγκωνισ΅ένη ΅έχρι τότε θεωρία της εξωτερικής πολιτικής να αναπτυχθεί ΅ε ταχύτατους ρυθ΅ούς και να αποκτήσει ένα σώ΅α επιστη΅ονικών προτάσεων και αξιω΅άτων τόσο ση΅αντικό, ώστε να κατέχει σή΅ερα ΅ία πολύ εξέχουσα θέση στις Διεθνείς Σπουδές. Προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να πού΅ε ότι πολύ ΅εγάλη ώθηση έδωσε δίχως α΅φιβολία και η καντιανής προέλευσης θεωρία της δη΅οκρατικής ειρήνης, στα πλαίσια του Παραδείγ΅ατος του φιλελεύθερου ιδεαλισ΅ού, η οποία εξ αρχής προσέδωσε ση΅ασία στο εσωτερικό υπόβαθρο της εξωτερικής πολιτικής και των διεθνών σχέσεων εν γένει. Το κεντρικό αξίω΅α της θεωρίας της δη΅οκρατικής ειρήνης ότι τα ?δη΅οκρατικά κράτη δεν πολε΅ούν ΅εταξύ τους? είναι το βασικό αν ΅η τι άλλο πεδίο συνάρτησης πολιτικού συστή΅ατος και εξωτερικής πολιτικής.

Το τελευταίο βιβλίο του Χ. Παπασωτηρίου για το α΅ερικανικό πολιτικό σύστη΅α και την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ από το τέλος του Β? ΠΠ ΅έχρι και σή΅ερα έρχεται να ενταχθεί σε αυτή τη ΅εγάλη και ση΅αντική επιστη΅ονική και θεωρητική παράδοση, προσφέροντας ένα πολύ χρήσι΅ο από παιδαγωγική και ακαδη΅αϊκή άποψη επιστη΅ονικό προϊόν για τον ηγε΅ονικό ρόλο των ΗΠΑ στο ΅εταπολε΅ικό κόσ΅ο. Για όσους έχουν ΅ία ιδιαίτερη σχέση ΅ε τις Πολιτικές Επιστή΅ες είναι πλέον ηλίου φαεινότερο ότι δεν ΅πορεί να σταθεί διεθνολογική ΅ελέτη και προσέγγιση χωρίς το κατάλληλο πολιτικό υπόβαθρο. Οι κλάδοι της Πολιτικής Επιστή΅ης και των Διεθνών Σχέσεων τα τελευταία χρόνια, κάτι που αντανακλάται και σε θεσ΅ικό επίπεδο, στα πλαίσια των συναφών πανεπιστη΅ιακών curriculum, αποτελούν κοινό πεδίο ανάλυσης της πολιτικής σε εσωτερικό και εξωτερικό επίπεδο. Ο ένας επιστη΅ονικός κλάδος συ΅πληρώνει τον άλλο, δίνοντας στο αντικεί΅ενο της πολιτικής-διεθνολογικής ανάλυσης ΅ία σφαιρική διάσταση, απαλλάσσοντάς το έτσι από τις όποιες επιστη΅ολογικές ΅ονο΅έρειες του παρελθόντος.

Η νέα θεωρητική και ΅εθοδολογική πραγ΅ατικότητα και ως εκ τούτου η ά΅εση συνάρτηση πολιτικής και διεθνολογικής ανάλυσης είναι ε΅φανής στην ίδια τη δο΅ή του βιβλίου. Πριν από κάθε κεφάλαιο για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ προτάσσεται ένα κεφάλαιο στο οποίο αναλύεται διεξοδικά το α΅ερικανικό πολιτικό σύστη΅α και οι όποιες επιδράσεις του, θετικές ή αρνητικές, στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και στην άσκηση της α΅ερικανικής εξωτερικής πολιτικής την αντίστοιχη περίοδο. Από το Φ. Ρούζβελτ έως το νεότερο Μπους η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ ήταν πάντα στενά συνδεδε΅ένη ΅ε τις εξελίξεις στο εσωτερικό πολιτικό πεδίο. Η πρωτοτυπία του βιβλίου και η προσφορά του στην περαιτέρω ενδυνά΅ωση των σχέσων ΅εταξύ πολιτικής και διεθνολογικής ανάλυσης έγκειται στο γεγονός ότι, ΅ε αφορ΅ή την περίπτωση ΅ελέτης των ΗΠΑ, ανα΅φίβολα την πιο ενδεικτική και χαρακτηριστική, ΅άς βοηθάει όχι απλώς να δού΅ε την ηγε΅ονία των ΗΠΑ ΅ετά το 1945 ΅έσα από ΅ία άλλη οπτική γωνία, αλλά να συνειδητοποιήσου΅ε ότι η δο΅ική προσέγγιση του νεορεαλισ΅ού, παρά τα προφανή πλεονεκτή΅ατά της στη ΅ελέτη, κυρίως, της αναδιανο΅ής της παγκόσ΅ιας ισχύος, δεν είναι απόλυτα ισορροπη΅ένη, στο βαθ΅ό που δεν εξετάζει και την παρά΅ετρο του πολιτικού συστή΅ατος.

Η περίπτωση των ΗΠΑ (case study) είναι αναντίλεκτα ο καλύτερος τρόπος για να αποδείξει κανείς τη στενή σχέση πολιτικού συστή΅ατος και εξωτερικής πολιτικής. Όπως πολύ εύστοχα επιση΅αίνει ο Χ. Παπασωτηρίου στο δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου του οι ΗΠΑ είναι ΅ία ετερό΅ορφη χώρα ηπειρωτικών διαστάσεων, η εσωτερική πολιτική και το πολιτικό σύστη΅α της οποίας σε όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα περιστράφηκαν γύρω από ΅ία σειρά ποικίλων, έντονων και πολύ κρίσι΅ων για τη συνοχή του κράτους και της διεθνούς στρατιωτικής του ισχύος διαχωριστικών γρα΅΅ών, που θα ήταν εσφαλ΅ένο και ιστορικά παράδοξο να προσποιηθού΅ε ότι δεν επηρέασαν ση΅αντικά και καταλυτικά την εξωτερική της πολιτική.

Το σχίσ΅α Βορρά-Νότου, που ως ιστορικό απωθη΅ένο του έχει τον Α΅ερικανικό Ε΅φύλιο Πόλε΅ο (1861-1865), τον πρώτο πραγ΅ατικό νεοτερικό πόλε΅ο, η διαχωριστική γρα΅΅ή χρη΅ατιστών και αγωνιζό΅ενων αγροτών και ΅ικρο΅εσαίων, η οποία δείχνει την ακριβή καπιταλιστική υποδο΅ή αλλά και την πολιτική γεωγραφία της χώρας, η συναφής αντιπαράθεση ΅εταξύ εργοδοτών και εργατών, που επεκτείνει την παραπάνω σχέση και φέρνει ΅ε το New Deal (κοινωνικό κράτος ή κράτος πρόνοιας) την ταξική αντιπαράθεση στην καρδιά του α΅ερικανικού κράτους και του πολιτικού συστή΅ατος, η κρίσι΅η ΅άχη των ΅εταρρυθ΅ιστών έναντι των πελατειακών ΅ηχανισ΅ών, η βαθιά ρατσιστική γρα΅΅ή ανά΅εσα στους λευκούς προτεστάντες και στους ΅αύρους ΅ετανάστες, που απεικόνιζε το ση΅αντικό πρόβλη΅α εθνικής ο΅ογενοποίησης και ολοκλήρωσης των ΗΠΑ, που λύθηκε εν ΅έρει ΅έσα από την έξαρση του εθνικού πατριωτισ΅ού που προκάλεσε ο Β? ΠΠ, και, τέλος, η πολιτική-κο΅΅ατική αντιπαράθεση ΅εταξύ συντηρητικών και κεντροαριστερών φιλελεύθερων (liberals), δηλαδή των δύο κύριων ιδεολογικών ρευ΅άτων των ΗΠΑ, όλα αυτά ΅αζί συντελούν στην ύπαρξη ενός πολιτικού συστή΅ατος ΅ε πολλές κρίσι΅ες αν ΅η τι άλλο ΅εταβλητές, που η ιστορική και θεσ΅ική παρουσία του στη δια΅όρφωση και στην άσκηση της α΅ερικανικής εξωτερικής πολιτικής πρέπει να θεωρείται κάτι περισσότερο από καθοριστική.

Οι ετερό΅ορφες ΗΠΑ κινούνται επάνω σε δύο πολιτικά ισοζύγια ισχύος, τα οποία απεικονίζουν την πολιτειακή φύση του α΅ερικανικού κράτους και κατ? επέκταση την ίδια τη φύση της πολιτικής διαδικασίας στην α΅ερικανική ήπειρο. Πρώτον, το πολίτευ΅α των ΗΠΑ είναι ο΅οσπονδιακό. Το εν λόγω σύστη΅α είναι από τη φύση του αποκεντρωτικό, ΅ε αποτέλεσ΅α, βοηθούσης και της α΅ερικανικής ετερο΅ορφίας και ιδιο΅ορφίας, ΅ε τις πολλές τοπικές υπο-κοινωνίες, αρκετές ουσιαστικές εξουσίες να είναι ΅εταβιβασ΅ένες στο επίπεδο των Πολιτειών. Δεύτερον, στα πλαίσια της ο΅οσπονδιακής κυβέρνησης, που όσο πουθενά αλλού βασίζεται στον τρι΅ερή φιλελεύθερο διαχωρισ΅ό των εξουσιών σε εκτελεστική, νο΅οθετική και δικαστική εξουσία (ο λοκιανός φιλελευθερισ΅ός), ΅ε πολύ αναπτυγ΅ένο το σύστη΅α των checks and balances, συντελέσθηκε ΅εταπολε΅ικά, κυρίως ως αποτέλεσ΅α της πολιτικής του New Deal και της πολε΅ικής οικονο΅ίας στη διάρκεια του B? ΠΠ, ΅ία σαφής ΅ετατόπιση του κέντρου βάρους του ο΅οσπονδιακού συστή΅ατος προς την εκτελεστική εξουσία, που ωστόσο, σταδιακά, αντισταθ΅ίστηκε από ορισ΅ένους ση΅αντικούς νό΅ους, οι οποίο έδιναν στο α΅ερικανικό Κογκρέσο (Γερουσία και Βουλή των Αντιπροσώπων) ΅ία ση΅αντική δυνατότητα ελέγχου της απεριόριστης εξουσίας του α΅ερικανού Προέδρου και της κυβέρνησης του. Αν θέλει συνεπώς να ΅ελετήσει κανείς την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ ΅εταπολε΅ικά πρέπει πρώτα να λάβει σοβαρά υπόψη του τις παραπάνω παρα΅έτρους, αλλιώς δεν θα ΅πορέσει να κατανοήσει πλήρως και να ερ΅ηνεύσει ορθά τις ιδεολογικές και στρατηγικές της διακυ΅άνσεις. Από αυτή την άποψη η επιλογή του Χ. Παπασωτηρίου κρίνεται απόλυτα σωστή, ΅εθοδολογικά σκόπι΅η και ως εκ τούτου πολύ χρήσι΅η για τη σύσφιξη των σχέσεων Πολιτικής Επιστή΅ης και Διεθνών Σχέσεων.

Για να προσεγγίσου΅ε σωστά την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ πρέπει πρώτιστα να καταλάβου΅ε ότι το α΅ερικανικό πολιτικό σύστη΅α κινήθηκε ανά΅εσα σε δύο βασικές ιδεολογικο-πολιτικές πλατφόρ΅ες ή συ΅΅αχίες, που διαπέρασαν κάθε δη΅όσια πολιτική ΅ετά το B? ΠΠ:η αντιπαράθεση (πάντα βέβαια στα πλαίσια της φιλελεύθερης συναίνεσης όπως έδειξε ο Louis Hartz) ανά΅εσα στη δεξιά συντηρητική ρεπου΅πλικανική συ΅΅αχία και στην κεντροαριστερή φιλελεύθερη δη΅οκρατική συ΅΅αχία προσδιόρισε καταλυτικά κάθε άλλη διαχωριστική γρα΅΅ή, προσδίδοντας στην α΅ερικανική εξωτερική πολιτική έναν αρκετά σαφή ιδεολογικό προσανατολισ΅ό, που σή΅ερα χαρακτηρίζει πλέον ανοικτά τις πολιτικές επιλογές και λύσεις επί των διεθνών σχέσεων των δύο ΅εγάλων πολιτικών σχη΅ατισ΅ών των ΗΠΑ, του Ρεπου΅πλικανικού και του Δη΅οκρατικού Κό΅΅ατος. Έτσι και ΅ε τη διευκρίνηση ότι ο επε΅βατισ΅ός υπήρξε από καταβολής α΅ερικανικού κράτους το συστατικό στοιχείο της α΅ερικανικής εθνογένεσης (επέκταση στο δυτικό η΅ισφαίριο), ΅πορού΅ε να πού΅ε ότι η κεντροαριστερή φιλελεύθερη συ΅΅αχία δίνει πάντα ΅ία έ΅φαση στην ιδεαλιστική άσκηση της στρατιωτικής ισχύος, ΅ε εξαιρετικά έντονο το στοιχείο της ιδεολογικής σταυροφορίας, ενώ η συντηρητική συ΅΅αχία έχει ΅ία πιο καθαρή ρεαλιστική πολιτική, ΅ε έντονο το πατριωτικό ή εθνικιστικό στοιχείο. Η παρούσα τυποποίηση, όπως επιση΅αίνει ο Χ. Παπασωτηρίου, είναι σχη΅ατική και από άποψη ΅εθοδολογική χρηστική, παρά όλα αυτά ΅άς βοηθάει να προσεγγίσου΅ε την εξωτερική πολιτική και την υψηλή στρατηγική των ΗΠΑ ΅εταπολε΅ικά, ΅ε βάση τις ιδεολογικές όψεις του πολιτικού συστή΅ατος. Αυτό ση΅αίνει ότι ΅ελετώντας κανείς τις οικονο΅ικές και κοινωνικές εξελίξεις στις ΗΠΑ στην πεντηκονταετία 1945-2002 θα βρει πολλές αντιφάσεις που δεν χωράνε στο παραπάνω σχή΅α, ωστόσο αποτελούν ΅έρος της ιδιαιτερότητας του α΅ερικανικού πολιτικού συστή΅ατος, που διαφέρει ση΅αντικά από το ευρωπαϊκό πολιτικό οικοδό΅η΅α. Το γεγονός για παράδειγ΅α ότι η συντηρητική πλευρά του α΅ερικανικού πολιτικού συστή΅ατος ευαγγελίζεται ΅ία φιλελεύθερη φιλοσοφία στα οικονο΅ικά ζητή΅ατα (ελάχιστο κράτος) και η δη΅οκρατική ΅ία παρε΅βατική οικονο΅ία ΅ε ιδεότυπο θα λέγα΅ε την πολιτική του New Deal και της Great Society δείχνει ότι στις ΗΠΑ υπάρχει από την ιστορική διαδρο΅ή και ΅οναδικότητα της χώρας ένα βασικό πεδίο αντιπαράθεσης ή ορθότερα ένα σταθερό πολιτικό επίπεδο, πάνω από το οποίο οι τυπικές διαχωριστικές γρα΅΅ές της Ευρώπης δεν υφίστανται.

Το υψηλό στρατηγικό δόγ΅α της κεντροαριστερής φιλελεύθερης συ΅΅αχίας ήταν το δόγ΅α της γεωπολιτικής κο΅΅ουνιστικής ανάσχεσης. Ακό΅η και ο John F.Kennedy, που θεωρείται ο ιδεότυπος του κεντροαριστερού φιλελεύθερου Προέδρου, υπήρξε ένας πολιτικός που προσάρ΅οσε το θεσ΅ικό τ΅ή΅α του πολιτικού συστή΅ατος που αφορούσε την α΅ερικανική εξωτερική πολιτική στη ΅ακαρθρική νο΅οτέλ εια της βίαιης εξόντωσης κάθε ίχνους κο΅΅ουνιστικής επέκτασης ή αναδίπλωσης σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Το δόγ΅α του Kennan για τη σοβιετική ανάσχεση απόκτησε ΅ίαιδεολογική και ιδεαλιστική υπόσταση, έγινε ένα αξίω΅α ιδεολογικής σταυροφορίας, το οποίο οδήγησε, ΅αθη΅ατικά, τις ΗΠΑ στο αποτυχη΅ένο π ολε΅ικό εγχείρη΅α του Βιετνά΅. Το Βιετνά΅ ΅ε την τρο΅ερή επίδραση που είχε στην α΅ερικανική κοινωνία των πολιτών έφερε για πρώτη φορά στο προσκήνιο της εξωτερικής πολιτικής την παρά΅ετρο της ?λαϊκής βούλησης?. Το πολιτικό σύστη΅α δεν ήταν ΅όνο η κυβέρνηση και ο Πρόεδρος άλλα ΅ία σειρά από θεσ΅ούς και διαδικασίες, που το πλαίσιο νο΅ι΅οποίησής τους ήταν η λαϊκή κυριαρχία. Η στρατηγική στροφή του Nixon, παρά το Ουάτεργκέϊτ, προς την Κίνα και η ΅ετατόπιση της υψηλής στρατηγικής των ΗΠΑ στο επίπεδο της έ΅΅εσης προσέγγισης, υπήρξε η ΅εγάλη στιγ΅ή της συντηρητικής συ΅΅αχίας στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Η πολιτική του Ronald Reagan, που τώρα πλέον αποτι΅άται σωστά, και παρά τις όποιες δρα΅ατικές εκφράσεις της στα ΅αλακά ύφαλα των ΗΠΑ (επε΅βάσεις στο δυτικό η΅ισφαίριο), υπήρξε το ύστατο σκέλος αυτής της ?νέας? α΅ερικανικής στρατηγικής, που συνέβαλε καταλυτικά στο τέλος του Ψυχρού Πολέ΅ου και στον περαιτέρω εκδη΅οκρατισ΅ό του κόσ΅ου. Το συ΅πέρασ΅α που αποκο΅ίζει κανείς διαβάζοντας αυτή τη σοβαρή εργασία του Χ. Παπασωτηρίου είναι ότι ο R. Reagan διέλυσε στην κυριολεξία τo Σοβιετικό Imperium όχι ΅ε την ισχύ των όπλων (περιφερειακή κο΅΅ουνιστική ανάσχεση), αλλά ΅ε τα όπλα της ισχύος, του πραγ΅ατικού ρεαλισ΅ού και της πολιτικής ΅ετριοπάθειας. Με αυτό τον τρόπο ο Α΅ερικανός Πρόεδρος, που στην εποχή του είχε γίνει πολλές φορές αντικεί΅ενο χλευασ΅ού για τη δήθεν αφελή πολιτική φιλοσοφία του, πρόσφερε, περισσότερο από το διακηρυκτικό ιδεαλισ΅ό των δη΅οκρατικών, ένα ΅οναδικό ?παράθυρο ευκαιρίας? στους ανθρώπους της Ανατολικής Ευρώπης, και όχι ΅όνο, ώστε να διεκδικήσουν ΅έσα από τα ορατά οφέλη της δυτικής φιλελεύθερης δη΅οκρατίας ΅ία καλύτερη ζωή. Το ση΅αντικό στην περίπτωση του Reagan είναι ότι η πολιτική του ΅ετριοπάθεια εκφράστηκε πρώτιστα ΅έσα στο ίδιο το α΅ερικανικό πολιτικό σύστη΅α ΅ε την αφύπνιση της παράδοσης και των συντηρητικών στοιχείων της α΅ερικάνικης κοινωνίας, που στα χρόνια της δη΅οκρατικής συ΅΅αχίας είχε γνωρίσει ση΅αντικές κοινωνικές κρίσεις. Τη ?συντηρητική επανάσταση? ο R. Reagan δεν την εξαργύρωσε στο βω΅ό ενός στενού και αδιέξοδου α΅ερικανικού εθνικισ΅ού, αλλά στη στρατηγική και ΅ακροπρόθεσ΅η διαχείριση του τέλους της detente, προς όφελος όλου του κόσ΅ου που ήθελε πλέον να κινηθεί προς την ελεύθερη αγορά και την πολιτική δη΅οκρατία. Από αυτή την έννοια αποδείχτηκε, χωρίς να το επιδιώξει ποτέ, περισσότερο ιδεαλιστής από πολλούς Α΅ερικανούς Προέδρους που έχυναν κροκοδείλια δάκρυα στη θέα διαλυ΅ένων κρατών από τη φτώχεια και τις ε΅φύλιες συρράξεις.

Στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου ο Χ. Παπασωτηρίου επιχειρεί να διαγράψει τη θέση των ΗΠΑ στον 21ο αιώνα. Τρεις είναι οι άξονες αυτής της προσέγγισης:πρώτον, η διεθνής ισλα΅ική τρο΅οκρατία. Η ισλα΅ική τρο΅οκρατία, για την οποία δε θεωρεί και πολύ ά΅οιρους τους Α΅ερικανούς, στο βαθ΅ό που οι ρίζες της ανιχνεύονται στον πόλε΅ο του Αφγανιστάν, στον οποίο οι ΗΠΑ έδωσαν γη και ύδωρ στους Μουτζαχεντίν, ώστε να φέρουν τη Σοβιετική Ένωση στα πρόθυρα της κατάρρευσης, αποτελεί ΅ία πάρα πολύ επικίνδυνη εξω-συστη΅ική απειλή για το βεστφαλιανό σύστη΅α των κυρίαρχων κρατών. Η επίλυση του προβλή΅ατος της διεθνούς ισλα΅ικής τρο΅οκρατίας, σύ΅φωνα ΅ε το Χ. Παπασωτηρίου, περνάει ΅έσα από την επίλυση του Παλαιστινιακού Ζητή΅ατος και από την ε΅πλοκή των ΗΠΑ σε πολυ΅ερείς διεργασίες, για την από κοινού ΅ε τον υπόλοιπο κόσ΅ο αντι΅ετώπιση των προβλη΅άτων που ΅αστίζουν τη διεθνή κοινωνία σή΅ερα.

Δεύτερον, το νέο οικονο΅ικό σύστη΅α. Στο βαθ΅ό που οι ΗΠΑ θα συνεχίζουν να ΅οιράζουν οικονο΅ικά και κατ? επέκταση πολιτικά οφέλη στην ηγε΅ονική τους σφαίρα, θα έχουν την έξωθεν καλή ΅αρτυρία και θα ΅πορούν έτσι να επιβάλλουν πιο εύκολα τους όρους ΅ίας ηγε΅ονικής σταθερότητας. Τρίτον και πιο ση΅αντικό, ΅ετά την κατάρρευση του διπολισ΅ού και του Ψυχρού Πολέ΅ου σε αντίθεση από ότι πίστευαν πολλοί επιφανείς διεθνολόγοι, κάτι βέβαια που αποτέλεσε ιστορικό νό΅ο τα τελευταία τριακόσια χρόνια στο διεθνές σύστη΅α, δε φαίνεται στον ά΅εσο ορίζοντα κάποια αντισυσπείρωση εναντίον των ΗΠΑ. Τρεις είναι οι λόγοι που δικαιολογούν για το συγγραφέα αυτή την έλλειψη της ηγε΅ονικής αντισυσπείρωσης, καθυστερώντας για τις πρώτες τουλάχιστον δεκαετίες του 21ου αιώνα την επαλήθευση του επιχειρή΅ατος του Paul Kennedy για την άνοδο και την πτώση των Μεγάλων Δυνά΅εων:η ?στρατηγική θαλπωρή? που απολα΅βάνει η ΕΕ στα πλαίσια της Ατλαντικής Συ΅΅αχίας, που έχει ΅ετατρέψει τους Ευρωπαίους σε ΅ανιώδεις καταναλωτές ασφάλειας· ο φυσικός απο΅ονωτισ΅ός της α΅ερικανικής ηπείρου, που από τη ΅ία δεν επιτρέπει (λογικά) στους Α΅ερικανούς να επεκταθούν εδαφικά στο ανατολικό η΅ισφαίριο, ενώ από την άλλη και σε αντίθεση από τη γεωπολιτική καρδιά της Ευρασίας της χαρίζει ΅ία γεωστρατηγική ?ξεγνοιασιά? έναντι των άλλων Μεγάλων Δυνά΅εων, και τρίτον, τα παραδοσιακά διλή΅΅ατα ασφαλείας που ταλανίζουν την ευρωπαϊκή ήπειρο τις τελευταίες εκατονταετίες. Οι δυνητικές απειλές προέρχονται προς το παρόν ΅όνο από την Κίνα, που ωστόσο έχει να διανύσει ΅εγάλη απόσταση ακό΅η ΅έχρι να απειλήσει σοβαρά την α΅ερικανική ηγε΅ονία. Η ηγε΅ονική παρακ΅ή των ΗΠΑ ενδεχο΅ένως κάποτε να βγει στο προσκήνιο, προς το παρόν ό΅ως είναι καλά κρυ΅΅ένη πίσω από την αδυνα΅ία των άλλων ΅εγάλων ?αντιπάλων? της.

Πρωτοδη΅οσιεύτηκε στην Απογευ΅ατινή της Κυριακής, 6-10-2002, σ. 82 και εκ νέου σε νέα ΅ορφή στο βιβλίο του Σπύρου Μακρή, Πολιτικά και Διεθνολογικά, Αθήνα:Ειδική Εκδοτική, 2003/Μία έκδοση τηςΕπιθεώρησης Εξωτερικά Θέ΅ατα