BookStation

 Στη Ρωσία στα τέλη της δεκαετίας του '30, ένας από τα εκατομμύρια των αθώων που συλλαμβάνονταν και αγνοούνταν σε μπουντρούμια και στρατόπεδα, είναι και ο γιος της ?ννας Αχμάτοβα, μιας από τις μεγαλύτερες Ρωσίδες ποιήτριες του 20ού αιώνα.

Τότε λοιπόν εκείνη συνθέτει ποιήματα που δεν τολμάει να τα εμπιστευτεί στο χαρτί: έμπιστοι φίλοι τα αποστηθίζουν και τα απαγγέλλουν σταθερά, επί χρόνια, για να μην τα ξεχάσουν.

Ξορκίζοντας την προσωπική της τραγωδία, η Αχμάτοβα μιλάει στο όνομα όλων των θυμάτων, καθώς και όλων των γυναικών που, όπως εκείνη, έκαναν ουρά για εβδομάδες και μήνες μπροστά στις φυλακές. Οι στίχοι της, «πλασμένοι με λέξεις δικές τους, φτωχές, που κρυφάκουσα εκεί», θεωρούνται από τους πλέον αιχμηρούς της ρωσικής λογοτεχνίας.

Χάρη σ? αυτήν, οι δεκάδες εκατομμύρια πνιγμένες και τσακισμένες φωνές που διασχίζουν το χωρόχρονο για να φτάσουν ως εμάς θα αντηχούν ακόμη για πολύ στη μνήμη της Ρωσίας.

Το Ρέκβιεμ  τυπώθηκε για πρώτη φορά στα ρωσικά το 1963 στο Μόναχο. Στη Ρωσία εκδόθηκε ολόκληρο στα τέλη της δεκαετίας του ?80.

●

Έχω δουλέψει μια ολόκληρη ζωή σαν επαγγελματίας μεταφραστής

πάνω από τριάντα χρόνια. Μου 'τυχε να μεταφράσω και ποιή-

ματα για δική μου ευχαρίστηση, προσπαθώντας να τα μετα-

γράψω στα ελληνικά. Ωστόσο, ποτέ ως τώρα δε μου 'τυχε

να δουλέψω ένα ξένο κείμενο με τόση αγάπη ( με τόσο πό-

νο και οργή θα έπρεπε να πω ) όσο το Ρέκβιεμ της ?ν-

νας Αχμάτοβα. Ξέρω καλύτερα από κάθε άλλον ότι

πρόκειται για μια κατά προσέγγιση απόδοση. Ελ-πίζω πως θα βρεθεί κάποιος άλλος, αξιότερός

μου, που θα επιχειρήσει και θα πετύχει μιά

ακριβέστερη μεταφορά στη γλώσσα μας

?ή μάλλον θα ξαναγράψει το ποίημα,

γιατί τα ποιήματα ξαναγράφονται,

δέν μεταφράζονται? με περισσό-

τερο πόνο και εντονότερη οργή.

ΑΡΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

●

Η αριστουργηματική μετάφραση του ?ρη Αλεξάνδρου πρωτοκυκλοφόρησε στην Ελλάδα το 1973. Τη δίγλωσση έκδοση του Ρέκβιεμ συνοδεύουν μια εισαγωγή της Sophie Benech και επίμετρο του Γιώργου Κοροπούλη.  

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Η ?ννα Αχμάτοβα (ψευδώνυμο της ?ννας Γκορένκο) γεννήθηκε στην Οδησσό το 1889, στους κόλπους μιας οικογένειας με αριστοκρατικές ρίζες. ?ρχισε από πολύ νωρίς, μόλις έντεκα χρονών, να γράφει ποιήματα και δημοσίευσε την πρώτη της ποιητική συλλογή ? Η εσπέρα ? το 1912. Μαζί με τον Νικολάι Γκουμιλιόφ (τον πατέρα του γιου της Λεβ), τον Οσίπ Μαντελστάμ και άλλους ποιητές ίδρυσαν τον ακμεϊσμό, καλλιτεχνικό κίνημα που στράφηκε ενάντια στο φουτουρισμό και στην καλλιτεχνική πρωτοπορία των αρχών του 20ού αιώνα. Τα χρόνια 1910-1912 ταξίδεψε στο Παρίσι και γνωρίστηκε με τον ζωγράφο Αμεντέο Μοντιλιάνι που φιλοτέχνησε διάφορα πορτρέτα της.

Τα έργα της Αχμάτοβα, όπως οι συλλογές Το ροζάριο (1914) και Anno Domini (1922), έγιναν δεκτά με ενθουσιασμό από τους λογοτεχνικούς κύκλους και το κοινό και την ανέδειξαν σε μία από τις σημαντικότερες Ρωσίδες ποιήτριες της εποχής της. Από το 1922 όμως, και για δεκαοκτώ ολόκληρα χρόνια, το καθεστώς τής απαγόρευσε να ξαναδημοσιεύσει ποιήματα, καταδικάζοντάς τη στη σιωπή και την απομόνωση, ενώ το 1946 τη διέγραψαν από το σύνδεσμο των συγγραφέων· ο γιος της Λεβ καταδιώχτηκε επίσης και φυλακίστηκε για πολλά χρόνια. Η κατάσταση άρχισε να αλλάζει μετά το 20ό συνέδριο του ΚΚΣΕ το 1956, οπότε της επιτράπηκε να δημοσιεύσει ορισμένα από τα έργα της. Ο μεγάλος λυρικός κύκλος Ποίημα δίχως ήρωα, που τον δούλευε δώδεκα χρόνια, δημοσιεύτηκε στο εξωτερικό το 1962 και το Ρέκβιεμ ένα χρόνο αργότερα, στο Μόναχο. Προς το τέλος της ζωής της τιμήθηκε με το βραβείο Αίτνα-Ταορμίνα (1963) και έλαβε διάκριση από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης (1965). Πέθανε το 1966.

   Η Αχμάτοβα ανήκει στους ποιητές που ξεπέρασαν το συμβολισμό και το μυστικισμό, αναζητώντας την αναπαράσταση του εξωτερικού κόσμου μέσα από τη δική της ψυχική πολυμορφία. Η ποίησή της διακρίνεται από την καθαρότητα και την πυκνότητα της έκφρασης και από το μεγάλο ψυχικό βάθος.