BookStation

 To βιβλίο αυτό ως ιδέα ξεκίνησε πριν από περίπου 15 χρόνια. Τότε, μέσω της διδασκαλίας μου τόσο στα προπτυχιακά, όσο και στα μεταπτυχιακό προγράμματα του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών διαπίστωσα την ανάγκη για τη διδασκαλία πιο εξειδικευμένων θεμάτων στρατηγικής. Πολλοί από τους φοιτητές μου συχνά ζητούσαν αυτό που χαρακτηριστικά ονόμαζαν ?κάτι παραπάνω από τον Porter?.

Στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών η διδασκαλία του βασικού μαθήματος της Στρατηγικής έχει ξεκινήσει από τον καθηγητή κ. Λιούκα από τα μέσα κιόλας της δεκαετίας του 1980. Από τότε μέχρι σήμερα πολλά ελληνόγλωσσα βιβλία στρατηγικής γράφτηκαν ή/και ξενόγλωσσα μεταφράστηκαν στα ελληνικά. Η δική μου η συμβολή στο αντικείμενο ήταν η δημιουργία των δύο βασικών μου βιβλίων Στρατηγικής: Του Τόμου Α? που πραγματεύεται τη βασική Θεωρία της Στρατηγικής και του Τόμου Β? ο οποίος περιλαμβάνει μεγάλες σε μέγεθος μελέτες περιπτώσεων γνωστών επιχειρήσεων.

Όμως, ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει κανένα ελληνόγλωσσο ?προχωρημένο? βιβλίο στρατηγικής. Η αναγκαιότητα αυτή άρχισε σιγά-σιγά να μορφοποιείται στο μυαλό μου. Χρειάστηκαν περισσότερα από πέντε χρόνια και πάρα πολλές προσπάθειες βελτίωσης των αρχικών κειμένων μέχρι να δημιουργηθεί η πρώτη έκδοση των ?Επίκαιρων Θεμάτων Στρατηγικής των Επιχειρήσεων? το 2009. Περίπου μια δεκαετία μετά παρουσιάζεται η παρούσα 2η , σημαντικά διαφοροποιημένη, έκδοση.

Τρεις είναι οι Βασικοί στόχοι-φιλοδοξίες της δεύτερης έκδοσης:

1. Να προσφέρει στους φοιτητές αλλά και τα στελέχη της διοίκησης επιχειρήσεων ένα βιβλίο το οποίο να παρουσιάζει συνοπτικά ορισμένα από τα πιο ενδιαφέροντα θέματα που απασχολούν σήμερα τη στρατηγική των επιχειρήσεων. Ο στόχος αυτός ενδεχομένως να ακούγεται υπερβολικός, αλλά δεν είναι.

Στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν εκατοντάδες εξαιρετικά βιβλία για επιμέρους πολύ ενδιαφέροντα θέματα στρατηγικής των επιχειρήσεων (πχ διοίκηση στρατηγικών αλλαγών, στρατηγική καινοτομία, στρατηγική μίμησης, στρατηγική γαλάζιων ωκεανών, συστάδες επιχειρήσεων, συν-ανταγωνισμός, έλεγχος επιχειρηματικών μονάδων από το εταιρικό κέντρο, εταιρική διακυβέρνηση, εξαγορές/συγχωνεύσεις κλπ.). Όμως, δεν υπάρχει κανένα βιβλίο το οποίο να ενσωματώνει πολλά από αυτά τα επίκαιρα θέματα και να προσφέρει στον αναγνώστη μια συνοπτική αλλά ολοκληρωμένη και κατανοητή εικόνα τόσο της θεωρίας όσο και της πρακτικής. To κενό αυτό φιλοδοξεί να καλύψει το παρόν βιβλίο.

2.  Να καλύψει στον καλύτερο δυνατό βαθμό τη διεθνή βιβλιογραφία-αρθρογραφία στα επιμέρους αντικείμενα που πραγματεύεται. Μάλιστα η βιβλιογραφία του παρόντος μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο οδηγό σε φοιτητές ή/και στελέχη που επιθυμούν να εμβαθύνουν σε κάποιο από τα επιμέρους θέματα που πραγματεύεται το βιβλίο. Όλα τα κεντρικά κεφάλαια της δεύτερης έκδοσης είναι ριζικά διαφοροποιημένα σε σχέση με την πρώτη έκδοση. Νέες τεχνικές έχουν ενσωματωθεί', νέες μελέτες περιπτώσεων έχουν αναπτυχθεί'. Τέλος έχει επικαιροποιηθεί σημαντικά η αντίστοιχη βιβλιογραφία.

3.  Να συνδέσει τη θεωρία με την πράξη. Στο βιβλίο υπάρχει μια πλειάδα μικρών μελετών περιπτώσεων οι οποίες εντάσσονται στα επιμέρους κεφάλαια. Επίσης, στο δεύτερο τμήμα του παρόντος βιβλίου υπάρχουν και μεγάλες σε μέγεθος μελέτες περιπτώσεων, οι οποίες εμβαθύνουν στα θέματα που καλύπτονται στα επιμέρους κεφάλαια.

Τα θέματα που πραγματεύεται το παρόν βιβλίο είναι:

Μέρος 1°: Θεωρία

Κεφάλαιο 1: Νεότερες απόψεις για τη Στρατηγική. Τι δημιουργήθηκε μετά τον Michael Porter; Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζονται μερικές από τις πιο ενδιαφέρουσες συνεισφορές στη στρατηγική την τελευταία εικοσαετία. Χαρακτηριστικά αναλύονται: η στρατηγική των γαλάζιων ωκεανών (blue ocean strategy) των Kim and Mauborgne, το επιχειρηματικό μοντέλο (του Gary Hamel), ο καμβάς τον Επιχειρηματικού μοντέλου -Business Model Canvas (του Alexander Ostenwalder), τα Επιχειρηματικά οικοσυστήματα - Business Ecosystems, (του J. Moore), οι Κλαδικές Συναθροίσεις (Industry Clusters), η Θεωρία τον Συν-ανταγωνισμού (co-opetition) των Brendenburger & Nalebuf, η Στρατηγική τον Τζούντο (Judo Strategy) των Yoffie and Cusumano και η Αμφιδέξια (ambidextrous) Επιχείρηση των Tushman and O?Reilly.

Κεφάλαιο 2: Το κεφάλαιο αυτό επιχειρεί να απαντήσει το καίριο ερώτημα πως διαμορφώνεται η στρατηγική και γιατί ακόμα και οι πιο αξιοθαύμαστες επιχειρήσεις και τα πιο ικανά στελέχη συχνά λαμβάνουν καταστροφικές αποφάσεις στρατηγικής; Τι μπορούν να κάνουν οι επιχειρήσεις μας για να αποφύγουν τις παγίδες στη στρατηγική σκέψη;

Κεφάλαιο 3: Πολλές φορές οι επιχειρήσεις μας επινοούν εξαιρετικές στρατηγικές. Και όμως συχνά η στρατηγική αποτυγχάνει. Εδώ τα προβλήματα συνήθως εντοπίζονται όχι στη σύλληψη της στρατηγικής αλλά στην υλοποίησή της. Αυτό ακριβώς είναι και το επίκεντρο του τρίτου κεφαλαίου. Πως μπορούν οι επιχειρήσεις μας να διαχειριστούν τις αλλαγές και να υλοποιήσουν αποτελεσματικά τις στρατηγικές αποφάσεις που λαμβάνουν.

Κεφάλαιο 4: Συχνά ακούμε και διαβάζουμε ότι οι επιχειρήσεις μας θα πρέπει να καινοτομούν στρατηγικά, να αλλάζουν τους κανόνες του παιχνιδιού. Πως όμως γίνεται αυτό; Πως μπορεί μια επιχείρηση να καινοτομήσει στρατηγικά; Οι στρατηγικοί καινοτόμοι πετυχαίνουν ή αποτυγχάνουν; Πως αντιδρούν οι υφιστάμενες μεγάλες επιχειρήσεις; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα στα οποία επιχειρεί να δώσει απαντήσεις το κεφάλαιο τέσσερα.

Κεφάλαιο 5: Γνωρίζετε ότι μερικές από τις πιο επιτυχημένες επιχειρήσεις δεν είναι πραγματικοί καινοτόμοι αλλά μιμητές; Βεβαίως η μίμηση συνήθως έχει μια αρνητική χροιά, όμως η δημιουργική μίμηση μπορεί να προσδώσει σημαντικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα σε μια επιχείρηση. Όμως, πως μπορεί μια επιχείρηση να γίνει ένας δημιουργικός μιμητής; Ποια η διαδικασία; Ποια τα προβλήματα;

Κεφάλαιο 6: Τον τελευταίο αιώνα έχουν δημιουργηθεί δεκάδες χιλιάδες επιχειρήσεων με πολλαπλές δραστηριότητες. Υπάρχει λοιπόν μεγάλη ανάγκη για ξεκαθάρισμα του πως το ?εταιρικό κέντρο? ή στρατηγείο θα ελέγξει, θα καθοδηγήσει και θα προσθέσει αξία στη λειτουργία των θυγατρικών του επιχειρήσεων. Ακόμα και στην πατρίδα μας παρατηρούμε τη δημιουργία μεγάλων ομίλων επιχειρήσεων οι οποίες ελέγχουν πολλές θυγατρικές εντός και εκτός συνόρων. Κλασσικό παράδειγμα αποτελούν οι μεγάλοι ελληνικοί τραπεζικοί όμιλοι αλλά και πολλές εγχώριες επιχειρήσεις σε όλους τους τομείς.

Κεφάλαιο 7: Ποιος διοικεί τις επιχειρήσεις μας: ο διευθύνων σύμβουλος και η ομάδα ανώτατης διοίκησης ή το διοικητικό συμβούλιο; Ποιος ο ρόλος του κάθε ενός; Ποιος αποφασίζει για τη σύσταση του διοικητικού συμβουλίου; Ποιος είναι ο βασικός σκοπός των επιχειρήσεών μας; Είναι η μεγιστοποίηση της αξίας στον μέτοχο ή η μεγιστοποίηση της αξίας στις ομάδες ενδιαφερομένων της επιχείρησης (stakeholders); Τα ερωτήματα αυτά, αλλά και άλλα πραγματεύεται το παρόν κεφάλαιο.

Μέρος 2°: Μεγάλες μελέτες περιπτώσεων

Το δεύτερο μέρος του παρόντος αποτελείται από μεγάλου μεγέθους μελέτες περιπτώσεων (KPMG, Enron, Cirque du Soleil, Iridium, Nissan, Ασπίς Πρόνοια, Teletron, Generic-Vitae). Αξίζει να σταθούμε στις δύο μεγαλύτερες μελέτες περιπτώσεων, αυτές της KPMG και της Enron.

H Enron αποτελεί πιθανότατα μια από τις πιο εκκωφαντικές καταρρεύσεις εταιρειών στην ιστορία της παγκόσμιας επιχειρηματικότητας. Μια αξιοθαύμαστη εταιρεία η οποία κατέρρευσε ?εν μια νυκτί?. Τα διδάγματα από τη μελέτη της Enron είναι πάρα πολλά για όλους μας, ιδιαίτερα μετά τα πρόσφατα προβλήματα που αντιμετωπίζουν μεγάλες ελληνικές (πχ Folli Follie) και διεθνείς επιχειρήσεις (πχ η Carillon μια από τις μεγαλύτερες κατασκευαστικές επιχειρήσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο).

Η KPMG (Α και Β Τμήμα) αποτελεί μια εξαιρετική περίπτωση μιας ιδιαίτερα επιτυχημένης επιχείρησης στο χώρο των συμβουλευτικών-ελεγκτικών υπηρεσιών η οποία αποφάσισε να εισάγει στρατηγικές αλλαγές, ενώ ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένη. Αυτό από μόνο του αποτελεί μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα περίπτωση, καθώς οι επιχειρήσεις μας συνήθως αλλάζουν όταν είναι αναγκασμένες να το πράξουν. Πως λοιπόν μια πολύ επιτυχημένη επιχείρηση ξεκινά σημαντικές αλλαγές; Πως πείθει τους ανθρώπους της να αλλάξουν; Πως μαζί με τη στρατηγική είναι απαραίτητο να αλλάξει τα συστήματα, την οργάνωση, το στυλ διοίκησης με απώτερο στόχο να αλλάξει τη συμπεριφορά των ανθρώπων της; Σε τι βαθμό οι αλλαγές αυτές είναι επιτυχημένες; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που πραγματεύεται η συγκεκριμένη μελέτη περίπτωσης.

Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους μεταπτυχιακούς φοιτητές του Executive MBA και του Διατμηματικού ΜΒΑ, αλλά και τους προπτυχιακούς φοιτητές του Τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του ΟΠΑ, οι οποίοι διάβασαν την προηγούμενη έκδοση του βιβλίου και μου προσέφεραν μια σειρά από εύστοχες παρατηρήσεις και ιδέες βελτίωσης.

Πολύτιμη υπήρξε η συμβολή των εκδοτών του βιβλίου κυρίου και κυρίας Μπένου, στην καλύτερη παρουσίαση του κειμένου. Σημαντική επίσης ήταν η συμβολή των διδακτορικών μου φοιτητών Λαμπάκη Τάνιας, Κακαλέτρη Παναγιώτη και Βουρλούμη Σταύρου. Και οι τρεις με τα εποικοδομητικά τους σχόλια συνέβαλαν στον εντοπισμό και διόρθωση των λαθών του βιβλίου.

Τέλος, θα ήθελα να τονίσω ξανά, ότι το βιβλίο αυτό φιλοδοξεί να καλύψει βιβλιογραφικά τις πιο πρόσφατες διεθνείς εξελίξεις σε επιλεγμένα Επίκαιρα Θέματα Στρατηγικής των Επιχειρήσεων. Όμως, η όλη προσπάθεια έγινε κάτω από την πίεση των ερευνητικών και διδακτικών μου υποχρεώσεων στο Ο.Π.Α. Είναι πιθανόν οι πολλαπλές μου αυτές υποχρεώσεις καθώς και η πίεση του χρόνου να με οδήγησαν σε σφάλματα ή και ατέλειες για τα οποία και αναλαμβάνω την πλήρη.

Αθήνα, Βασίλης Μ. Παπαδάκης