BookStation

Οι οργανώσεις, ιδιαίτερα δε οι επιχειρηματικές, υπάρχουν εδώ και 400 περίπου χρόνια. Είναι οι θεσμοί οι οποίοι καθορίζουν, στη σύγχρονη εποχή μας, τον κόσμο στον οποίο ζούμε. Παράγουν προϊόντα και παρέχουν υπηρεσίες που χρειαζόμαστε για να καλύψουμε τις ανάγκες μας, επηρεάζουν τον τρόπο και το κόστος ζωής μας, ενώ ξοδεύουμε πάνω από το 1/3 της ζωής μας ως εργαζόμενοι σ` αυτές. Είναι φορείς δύναμης και εξουσίας οι οποίοι επηρεάζουν όχι μόνον τον καθένα μεμονωμένα, αλλά και τις κοινωνίες και τα έθνη στα οποία δραστηριοποιούνται, με τις αποφάσεις τους και τα έργα τους εν γένει. Η ζωή όλων μας εξαρτάται από αυτές τις οργανώσεις, οι οποίες δημιουργούν και αξιοποιούν τη συλλογική προσπάθεια για να παράγουν αγαθά (προϊόντα και υπηρεσίες), τα οποία καλύπτουν διαχρονικά τις ανάγκες μας. Για παράδειγμα, χρειαζόμαστε μια οργάνωση για να γεννηθούμε (μαιευτήριο), μια οργάνωση για να σπουδάσουμε (σχολείο, πανεπιστήμιο), μια οργάνωση για να μετακινηθούμε (ταξιδιωτικές εταιρείες), μια οργάνωση για να διασκεδάσουμε (κέντρα διασκέδασης κι αναψυχής, κοκ). Είναι εξαιρετικά δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να σκεφθεί κανείς περιπτώσεις στις οποίες θα μπορούσε να ικανοποιήσει τις ανάγκες του χωρίς τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες μια οργάνωσης. Αυτές οι οργανώσεις είναι ένα οργανωμένο σύνολο (των) συντελεστών παραγωγής. Έχουν στόχους, δομή (ιεραρχημένους ρόλους και τυπικές σχέσεις εξουσίας) και λειτουργούν με συγκεκριμένα συστήματα και διαδικασίες. Η δημιουργία, λειτουργία, αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα αυτών των οργανώσεων εξαρτάται από μια σειρά συγκεκριμένων ενεργειών διοίκησης (Μάνατζμεντ) οι οποίες αφορούν στο συντονισμό και την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των χρησιμοποιούμενων συντελεστών παραγωγής. Η Διοίκηση (Μάνατζμεντ) είναι η αρχιτεκτονική, το μείγμα δηλαδή τέχνης και επιστήμης, ώστε η οργάνωση να έχει την κατάλληλη δομή, να είναι λειτουργική, να πετυχαίνει (αποτελεσματικά) τις επιδιώξεις-στόχους της και να αποτελεί ένα χώρο καλού εργασιακού περιβάλλοντος. Αυτό δεν περιορίζεται μόνο σε επίπεδο οργάνωσης-μικρής ή μεγάλης, εθνικής ή πολυεθνικής ? αλλά και σε επίπεδο οργανικής μονάδας (π.χ. τμήματος) αυτής. Αν και το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας για θέματα Διοίκησης (Μάνατζμεντ) έχει εστιάσει σε βιομηχανικές και εμπορικές?κερδοσκοπικές οργανώσεις, εν τούτοις και ιδιαίτερα τα τελευταία αρκετά χρόνια, οι σχετικές αρχές και θεωρίες εφαρμόζονται τόσο στο Δημόσιο Τομέα και στον Τομέα των Υπηρεσιών, όσο και σε οργανώσεις κοινωφελούς χαρακτήρα ή γενικά μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα (π.χ. ΜΚΟ, Εκκλησία, Κυβέρνηση, Πολιτικό κόμμα, κτλ.). Το αντικείμενο του παρόντος βιβλίου αφορά στο 2ο συστατικό στοιχείο της αρχιτεκτονικής του «Διοικείν», την επιστήμη. Δηλαδή στην παρουσίαση και ανάλυση των αρχών και θεωριών διοίκησης, έτσι όπως αυτές έχουν προκύψει ως αποτέλεσμα έρευνας και παρατήρησης. Το αναγνωστικό κοινό στο οποίο απευθύνεται το ανά χείρας βιβλίο, είναι: 1. Όσοι σπουδάζουν Διοίκηση Επιχειρήσεων και Οργανισμών. 2. Όσοι ασκούν διοίκηση και αντιμετωπίζουν στην πράξη την ανάγκη, την ευθύνη και το πρόβλημα να δημιουργήσουν, συντονίσουν και ελέγξουν ένα οργανωμένο σύνολο συντελεστών παραγωγής, για να επιτύχουν συγκεκριμένους, κάθε φορά, στόχους. 3. Όσοι διδάσκουν Διοίκηση Επιχειρήσεων/Οργανισμών, για να το χρησιμοποιήσουν ως βάση αναφοράς, για να αναπτύξουν τη δική τους προσέγγιση και περαιτέρω ανάλυση των σχετικών θεμάτων. Δομή του βιβλίου Το βιβλίο αποτελείται από τα εξής μέρη: ΜΕΡΟΣ Α. Εισαγωγή. Περιλαμβάνει το Κεφάλαιο 1, το οποίο αναφέρεται στις βασικές έννοιες και ορισμούς του μάνατζμεντ και το Κεφάλαιο 2, το οποίο αναφέρεται συνοπτικά στην ιστορία του μάνατζμεντ. ΜΕΡΟΣ Β. Προγραμματισμός (δράσεων) και Λήψη Αποφάσεων. Στο μέρος αυτό περιλαμβάνονται δυο κεφάλαια. Στο Κεφάλαιο 3 περιγράφεται η λειτουργία του Προγραμματισμού (της δράσης των επιχειρήσεων). Στα επιμέρους τμήματα αυτού του κεφαλαίου εξετάζονται τα θέματα της έννοιας και της διαδικασίας του προγραμματισμού, της τυπολογίας των στόχων και σχεδίων και της στρατηγικής διοίκησης. Το κεφάλαιο 4 αναφέρεται στη Λήψη Αποφάσεων, εξετάζοντας τα επιμέρους θέματα της διαδικασίας και των τύπων αποφάσεων, των τεχνικών προγραμματισμού και λήψης απόφασης, τα προσωπικά στιλ λήψης αποφάσεων και τις αιτίες των λανθασμένων αποφάσεων. ΜΕΡΟΣ Γ. Οργάνωση/Οργανωτική δομή (επιχείρησης). Η λειτουργία της οργάνωσης μιας επιχείρησης περιλαμβάνεται στο 5ο Κεφάλαιο. Το κεφάλαιο αυτό αναφέρεται στις βασικές αρχές οργάνωσης (καταμερισμός εργασίας, τμηματοποίηση, καθορισμός ιεραρχίας, κατανομή εξουσίας), στην εξουσιοδότηση και στη συγκέντρωση και αποκέντρωση της εξουσίας. Στο 6ο κεφάλαιο εξετάζεται το θέμα της διοίκησης των αλλαγών. Οι οργανώσεις, στη σημερινή εποχή, λειτουργούν σε ένα κοινωνικό, τεχνολογικό και οικονομικό περιβάλλον (εσωτερικό και εξωτερικό) το οποίο χαρακτηρίζεται από ασυνέχεια και συχνές και πολλές αλλαγές. Είναι υποχρεωμένες, συνεπώς, να αντιδρούν γρήγορα, να προσαρμόζονται ή και να εισάγουν οι ίδιες αλλαγές, για την αντιμετώπιση δυσλειτουργιών, και την αποτελεσματικότερη επίτευξη των στόχων τους. ΜΕΡΟΣ Δ. Ηγεσία. Στο Μέρος αυτό εξετάζονται τα βασικά θέματα τα οποία αφορούν στη σχέση επιρροής μάνατζερ/ηγετών - υφισταμένων, όπως: α. Ηγεσία. Αναλύεται η έννοια αυτής της σχέσης επιρροής πάνω στους άλλους, παρουσιάζονται οι απαιτούμενες ικανότητες και ο ρόλος του ηγέτη και οι κλασσικές και σύγχρονες θεωρίες/υποδείγματα ηγεσίας (Κεφάλαιο 7). β. Παρακίνηση. Αναλύεται η έννοια, το περιεχόμενο και τα θεωρητικά υποδείγματα της παρακίνησης των ανθρώπων-εργαζομένων, για να επιδείξουν συγκεκριμένη-επιθυμητή συμπεριφορά ή να προβούν στην καταβολή αυξημένης προσπάθειας, πέρα από τη συμβατική τους υποχρέωση (Κεφάλαιο 8). γ. Επικοινωνία. Εξετάζεται το θέμα της επικοινωνίας, τόσο σε διαπροσωπικό όσο και σε διο-ομαδικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο επιχείρησης. Αναλύεται η φύση και η διαδικασία της επικοινωνίας, τα εμπόδια για αποτελεσματική επικοινωνία και πώς αυτά ξεπερνιούνται, ενώ παρουσιάζεται η στρατηγική και τα συστήματα επικοινωνίας τα οποία (πρέπει να) αναπτύσσονται στον εργασιακό χώρο (Κεφάλαιο 9). δ. Διοίκηση ομάδων εργαζομένων, στον εργασιακό χώρο. Παρουσιάζεται η τυπολογία των ομάδων (τυπικές, άτυπες) στο χώρο δουλειάς, οι διαδικασίες για τη μετατροπή ενός συνόλου εργαζομένων σε ομάδα ? τα στάδια ανάπτυξης της - η δυναμική των ομάδων και τα πρότυπα ομαδικής συμπεριφοράς (Κεφάλαιο 10). ε. Οργανωσιακή Κουλτούρα. Οι διεργασίες σε επίπεδο οργάνωσης, για να αποκτήσει αυτή μια ισχυρή ταυτότητα, μια κατάλληλη νοοτροπία και μια εσωτερική ενότητα συνιστούν την οργανωσιακή κουλτούρα. Η έννοια και ο ορισμός της οργανωσιακής κουλτούρας, ποιοι παράγοντες τη διαμορφώνουν, ποιες οι επιδράσεις της εντός και εκτός της οργάνωσης και ποιοι τύποι κουλτούρας είναι κατάλληλοι, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της οργάνωσης και του εξωτερικού περιβάλλοντος είναι το αντικείμενο του Κεφαλαίου 11. ΜΕΡΟΣ Ε. Έλεγχος (συστημάτων, διαδικασιών, αποτελεσμάτων και εργαζομένων) Το αντικείμενο του 12ου κεφαλαίου είναι η λειτουργία του Ελέγχου. Αναφέρεται στην έννοια, τη διαδικασία, τις στρατηγικές, τις μεθόδους και τους τύπους ελέγχου συστημάτων, διεργασιών, αποτελεσμάτων και εργαζομένων, ενώ εξετάζονται οι αιτίες και οι μορφές αντίδρασης των εργαζόμενων στα συστήματα και τις διαδικασίες ελέγχου. ΜΕΡΟΣ Ζ. Περιπτώσεις για μελέτη (Case studies) ΜΕΡΟΣ Η. Ορολογία Τριακόσιοι (300) και πλέον όροι του μάνατζμεντ παρουσιάζονται στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, πριν από την βιβλιογραφία. Στο βιβλίο αυτό οι όροι Μάνατζμεντ και Διοίκηση χρησιμοποιούνται εναλλακτικά, όπως και οι όροι Μάνατζερ και Στέλεχος. Ο ξενικός όρος «μάνατζμεντ» χρησιμοποιείται γιατί έχει εξελληνισθεί και επικρατήσει στην ελληνική ορολογία, αν και θα προτιμούσαμε την ελληνική λέξη Διοίκηση για να αποδώσουμε τη δραστηριότητα του «διοικείν» ή να αποδώσουμε το οργανωμένο σύνολο των ανθρώπων οι οποίοι κατέχουν θεσμικές θέσεις εξουσίας και ασκούν διοίκηση. Το ίδιο έχει εξελληνισθεί και ο όρος Μάνατζερ, για να δηλώνει εκείνο το άτομο το οποίο κατέχει θέση εξουσίας και ασκεί διοίκηση, ανεξαρτήτως ιεραρχικής βαθμίδας. Εναλλακτικά χρησιμοποιούνται και οι όροι Οργανισμός, Επιχείρηση, Οργάνωση, όταν αναφερόμαστε σ? ένα οργανωμένο σύνολο ανθρώπων με νομική υπόσταση. Ανεξαρτήτως του χαρακτήρα (κερδοσκοπική ή όχι) της οργάνωσης, της νομικής μορφής ή του αντικειμένου δραστηριοτήτων της, οι άνθρωποι αυτοί αποτελούν μία οργάνωση, δηλαδή μία δομή ρόλων, ώστε να εκτελεσθούν συγκεκριμένες εργασίες για την επίτευξη προκαθορισμένων στόχων. Επίσης, εναλλακτικά χρησιμοποιούνται και οι όροι Ανθρώπινοι Πόροι, Ανθρώπινο Δυναμικό, Εργαζόμενοι, Προσωπικό, για όλους τους εργαζόμενους σε μια επιχείρηση/οργανισμό. Ευχαριστίες Η αυτονόητη υποχρέωση μου για ευχαριστίες και για αναγνώριση της συμβολής του έργου όλων των συγγραφέων και ερευνητών (Ελλήνων και ξένων), πάνω στους οποίους βασίστηκα για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου, αποδίδεται με την αρχαία ρήση «έτερος εξ ετέρου σοφός...» (Βακχυλίδης 5ος Π.Χ. αιών). Ευχαριστώ επίσης: - Τον Επίκουρο καθηγητή κ. Φ. Νταλιάνη, του Πανεπιστημίου Πειραιώς, για τη συμμετοχή του στα Κεφάλαια «Παρακίνηση» και «Ηγεσία». -Την Δρα κ. Α-Π. Χυτήρη, Senior Lecturer του Πανεπιστημίου De Montfort (Αγγλία), για τη συμμετοχή της στα Κεφάλαια «Οργανωσιακή Κουλτούρα» και «Μελέτη Περιπτώσεων». - Την Δρα κ. Ο. Κυριακίδου, για τη συμμετοχή της στο Κεφάλαιο «Διοίκηση Ομάδων Εργαζομένων». -Τον Δρα κ. Λ. 'Αννινο, για τη συμβολή του στο Κεφάλαιο «Διοικητική Ορολογία». - Την υποψήφια διδάκτορα, στο Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πειραιώς, κ. Μ. Μαλαγκονιάρη, για τη δακτυλογράφηση χειρόγραφων κειμένων και την επιμέλεια της βιβλιογραφίας. -Τις εκδόσεις Ε. Μπένου για το ενδιαφέρον και τη σπουδή τους για την έκδοση και αυτού του βιβλίου. Ανοικτή Επιστολή προς τον Αναγνώστη Αγαπητέ αναγνώστη, Υποθέτω πως γνωρίζεις ότι δεν γίνεται κανείς καλός μάνατζερ διαβάζοντας μόνο αυτό το βιβλίο ή κάποιο άλλο σχετικό. Το κάθε βιβλίο είναι ένα εργαλείο ή μέσον μεταφοράς των σχετικών με το θέμα γνώσεων του συγγραφέα. Αυτές, νομίζω, δεν μπορεί να είναι ούτε αρκετές ούτε πλήρεις. Χρειάζεται να διαβάσεις πολλά βιβλία. Ακόμη, πρέπει να ξέρεις πως δεν μπορείς να μάθεις να κάνεις κάτι αν δεν το εφαρμόσεις στην πράξη. Χρειάζεσαι, δηλαδή, εξάσκηση και εμπειρία. Θέλω να σου πω επίσης ότι ούτε η γνώση μόνη της ούτε και η εμπειρία είναι αρκετές για να γίνεις καλός/ αποτελεσματικός μάνατζερ. Χρειάζεται να έχεις και ωριμότητα ως προσωπικότητα.'Αρα, κατά τη γνώμη μου, το τρίπτυχο της επιτυχίας σου ως καλού μάνατζερ είναι: α) Γνώση (γενική και ειδική, ως προς το ΤΙ και ΠΩΣ) β) Εμπειρία (εφαρμογή στην πράξη) γ) Ωριμότητα (επιλογή στόχων, προτεραιότητες, συμπεριφορά, αντίδραση) Έτσι, αυτό που μπορεί να σου δώσει αυτό το βιβλίο μάνατζμεντ είναι η γνώση για το ΤΙ και ΠΩΣ κάνει ένας μάνατζερ, σε βοηθάει δηλαδή στο πρώτο στοιχείο. Τα άλλα δύο στοιχεία είναι δική σου ευθύνη. Ελπίζω πως θα αναζητήσεις και θα αποκτήσεις τη γνώση, θα επιδιώξεις και θα ζήσεις τη (διοικητική) εμπειρία και θα προσπαθήσεις να αναπτυχθείς ως προσωπικότητα. Να θυμάσαι, όμως, και να έχεις ως οδηγό στις αποφάσεις και ενέργειες σου ότι άνθρωπος είσαι (ον ατελές) και ότι ανθρώπους (ψυχο-σωματικο-πνευματικές οντότητες) θα διοικήσεις.

Καθηγητής, Λεωνίδας Σ. Χυτήρης